पाभरगड पाभर दुर्ग पाबर pabargad fort

खड्या चढणीचा ” पाबरगड ” 
भंडारदरा जलाशयाच्या भोवताली कळसूबाई,अलंग, मदन, कुलंग,रतनगड,घनचक्कर,पाबर दुर्गासारख्या अनेक नामवंत गिरीशिखरांची साखळी व्यवस्थित फेर धरून उभी आहे. हे गिरीमंडळ बहुतेकांना माहीत असतं. पण, याच पंक्तीतला पाबर दुर्ग मात्र, थोडा उपेक्षितच राहिला आहे. भंडारदरा बसस्टँडवर जलाशयाच्या दिशेला तोंड करून उभं राहिल्यावर समोरचं क्षितीज आपल्या अजस्त्र कातळभिंतीने अडवणारा मोठा डोंगर दिसतो. हा डोंगर म्हणजेच दुर्ग पाबर. रंधा धबधब्याकडे जाताना पाबरच्या उत्तर शेपटाला वळसा मारुनच जावं लागतं. रतनगडाकडे जाण्याचा गाडीरस्तादेखील याच्या कुशीतूनच आहे. आपल्या चढाईच्या क्षमतेचा कस जोखायचा असेल तर पाबरच्या तिन छोट्या टप्प्यातल्या खड्या चढणीची मजा कधीतरी घ्यायलाच हवी…

इथून पालिकडच्या भंडारदरा जलाशयाचं साम्राज्य दृष्टीपथात येतं. भंडारदरा धरणाचा आवाका नीट जवळून पहायचा असेल तर पाबरच्या चढाईशिवाय कुठल्याही डोंगराचा पर्याय नाही. डोंगरधारेवर स्वार होऊन डोंगरटोकाकडे चढाई सुरू ठेवायची. नाकपुड्या फुलवणारा हा मुरमाड चढ १५ मिनीटांत उरकायचा. वर आल्यावर समोरच उभ्या ठाकलेल्या कातळभिंतीला डावीकडे ठेवत पुढे जाणारी छोटीशी पायवाट पाबरच्या दिशेने जाते आणि डावीकडे खाली जाणारी वाट तळात दिसणाऱ्या तेरुंगण गावात उतरते. आपण पाबरच्या दिशेने जाणाऱ्या सरळ वाटेने जात डावीकडच्या कातळभिंतीचा डोंगर आणि पाबर यांच्यामधील खिंड १५ मिनिटांत गाठायची. खिंडीतून सुरूवातीला एक सोपा कातळ टप्पा चढून वर येतांना खोदीव पायऱ्या आढळतात. इथून पुढे कारवीच्या झुडूपांतून जाणारा खड्या चढणीच्या वाटेचा टप्पा चढून १५-२० मिनिटात पाबर माथ्याच्या खाली आपण पोहोचतो. इथून डावीकडे वर चढणारी वाट माथ्याकडे जाते. त्या वाटेने जाण्यापूवीर् उजवीकडची वाट पकडून थोडं पुढे गेलं की दोन गुहा लागतात. पैकी पहिली गुहा मुक्कामाला एकदम झकास आहे. समोर पसरलेला विस्तीर्ण विल्सन जलाशय, बॅकफूटला उभी असलेली कळसूबाई रांग आणि थंडगार वाऱ्याची पाबरबरोबर सुरू असलेली दंगामस्ती! अगदी रतनगडावरील गुहेतल्या मुक्कामाची आठवण करून देणारा हा स्पॉट आहे. शेजारच्या गुहेत पाणी आहे; पण शेवाळलेलं.  काही खोदीव पायऱ्या चढून माथ्यावर येताना डावीकडील सपाटीवर एक लांबलचक मोठं पाण्याचं टाकं खोदलेलं दिसतं. यातलं पाणी पिण्यायोग्य आहे. टाकं पाहून माथ्यावर आलं की आणखी एक छोटी टेकडी अजूनही माथा थोडा उंच आहे, हे दाखवत उभी दिसते. तिच्या दिशेने गेल्यावर पायथ्याशी भैरोबाचं छपराविना असलेलं मंदिर दिसतं. दोनेक फूट उंचीचं दगडी जोतं शिल्लक असलेल्या या मंदिरात भैरोबाचा शेंदूर लावलेला तांदळा व एक गणेशमुतीर् दिसते. मंदिराला लागूनच पाण्याची चार खोदीव टाकं आहेत. शेजारी आणखी एक कोरडं बुजलेलं टाकं दिसतं. इथून आता सवोर्च्च माथ्याकडे चढायला लागायचं. टेकडीच्या या लहानशा सपाटीवर आणखी एक देवाचं ठाणं आहे. या माथ्यावरून दिसणारा सभोवताल तर केवळ अप्रतिम आहे. पश्चिमेला रतनगड, नैऋत्येला घनचक्कर, वायव्येला कळसूबाई रांग आणि भंडारदरा जलाशय दिसतो. आता या माथ्यावरून दक्षिणेला खाली दिसणाऱ्या दोन टाक्यांच्या दिशेने पाच मिनिटांत उतरायचं. या टाक्यातील पाणी पिण्यायोग्य आहे. थोडं पुढे जोत्यांचे अवशेष दिसतात. मागे येऊन पश्चिमेकडे निघालं की आणखी दोन टाकं दिसतात. पश्चिमेला गडाचं आणखी एक शेपूट दिसतं. त्या भागावरील दोन खोदीव टाकं लांबूनही दिसतात. तिथे जायला थोडं खाली उतरायचं. गडाचा हा भाग व पाबर गड यांना जोडणाऱ्या ठिकाणी एक नैसगिर्क कातळखिंड तयार झाली आहे. पश्चिम टोकावरील टाकी आणि तिथून दिसणारा पाबरचा राकट पसारा न्याहाळून पुन्हा आपल्या वाटेला येऊन मिळायचं. ही वाट कड्याला उजवीकडे ठेवत लगटून पुढे जाते. वाटेत कड्यामध्ये खोदलेलं चांगल्या पाण्याचं आणखी एक टाकं दिसतं. या टाक्यावर मारुतीचं शिल्प कोरलेलं आहे. या हनुमान टाक्यापासून पुढे सरकत आणखी एका कोरड्या टाक्याला भोज्या करत ही पायवाट आपल्याला भैरोबाच्या मंदिराजवळ आणून सोडते. इथे आपली गडफेरी पूर्ण होते.

इतिहासात पाबर दुर्गाचा कुठेही उल्लेख सापडत नाही. मात्र खोदीव पायऱ्या, टाकी गडाचं प्राचीनत्व दाखवतात. माथ्यावरून परिसर निरखताना टेहळणीसाठी पाबर दुर्गाचं स्थान महत्त्वाचं असेल हे पटतं.

Pabar Gad.  Rock climbing

Around the reservoir reservoir, a number of eminent Girishikhar chains such as Kalsubai, Alang, Madan, Kulang, Ratangad, Ghanchakkar and Pabar Durga are standing around. This circle is well known to most. But in this row, Pabar Durg, however, remains a little neglected. Standing on the reservoir busstand facing the reservoir, the horizon is visible in the front of the reservoir. This hill is Durg Pabar. On the way to Randha Falls, the northern tail of the Paabar has to be diverted. The train to Ratnagad is also there. If you want to maximize your ability to climb, you should enjoy the fun of climbing rock climbing in three short stages …

From here, the empire of the reservoir reservoir is in sight. If you want to look closely at the sound of the Bhandardara dam, there is no alternative to the hill without the climb of Pabar. Riding on the mountainside and continuing the climb up the mountain. The murmur, which inflames the nostrils, was incubated in 15 minutes. Upon coming up, a small footpath leading to the slaughtered wall in front of the left leads towards Pabur, and the path leading down to the left descends into the village of Tarungan. You should reach the sloping path between the hill and the slab on the left in 15 minutes by the straight path leading to Pabar. There are steep steps leading up to a simple sloping stage at the beginning of the stretch. From here, climb the steep climb up the steep slopes of the Karwi Shrubs and reach the Pabar Top in 15-20minutes. From here, the left uphill path leads upwards. Going the right path before going that route, it goes a little further that it takes two caves. The first cave is the Zakama at Zakama. The wide Wilson Reservoir, the backlit footpath standing in front, and the riot with the chilly wind! This spot is very reminiscent of a stay at a cave at Ratangad. There is water in the neighboring cave; But the moss. Climbing up some steep steps, a long, large water tank appears to have been excavated on the left flank. The water in it is potable. Upon seeing the tanks, it appears that another small hill is still a little taller than the head. Walking towards her, at the foot, we see a temple without a roof. There is a stone height of two feet high and the temple is surrounded by rice and a Ganesh idol. Near the temple, there are four excavated water tanks. Another drying tank appears in the neighborhood. From here, we started to climb up to the top. There is another godpot on this little stretch of hill. The view from above is just amazing. Ratangarh to the west, Ghanakakkar to the southwest, Kalsubai Range to the northwest and Bhandardara reservoir. Now, from this top, we had to land five minutes in the direction of the two tanks looking south. The water in these tanks is potable. A little further away the remains of the shoe are visible. After coming back west, two more tanks were seen. To the west, there is another tail of the fort. Two excavated tanks on the area are also visible. It was a little downhill to get there. A nasalgirk kalkind has been erected on this part of the fort and the link between Pabar Gad. The tank at the west end and the pauber rocket that appeared from there, came back on our way. The path immediately follows, keeping the key to the right. On the way, there is another tank of good water dug in the saddle. Maruti sculpture is carved on this tank. Moving on from this Hanuman tank, the pavement brings us to the temple of Bhairoba while feasting on another dry tank. Here we go.

There is no mention of Pabur Durga in history. The excavated steps, however, show the antiquity of the tank. When looking at the premises from above, it seems that Pahar Durga’s place would be important for the watchman.

गाईड व राहण्याच्या सोयीसाठी संपर्क  : 8390-607-203 , 9881-890-533